cargando

El sueño de Haumaka

He varua o Haumaka mai Hiva

He a´amu atu ´au ite varua o Haumaka mai Hiva

Ka hauru haumaka e ka moe i ta´ana varua

He oho mai to´ona Kuhane mai Hiva

He oho mai, He onga mai, Ko tu´u mai´a

He´ui mai mai ko nui´a mai te ote Kapua

He´ui ite Kapua e´api ro´a e topa ro´a

Te potu mai nei ata´a ki vaenga

E he ki´i:

“Ai te kona era te ariki ana noho

E takea mai era a rote vaha kapua,

Kapua era e viri ro´a.”

Ko tu´u mai´a te Kuhane o Haumaka

E ko Take´a

Ko Take´a te Henua, Ko take´a tu nga motu era

E he ki´i:

“Ai te kona era te´u nga motu era

Motu nui-nui era, Motu iti iti era

Motu tara- tara era”

Nga nu´u tu´ai era

Ote hora era o ta enga i Hiva Haumaka

He oho mai Haumaka i rote varu´a

He eke ´a pu Mahore

E he ke´i:

Kote Kona era ko pu Mahore o Haumaka o Hiva

Ko eke ko iri´a to´ona Kuhane

Ate ka tu´ure ki Runga

E Ngaro´a te´e hahau

Hai toke rau era e ea mai era mai roto ite Rano

He Onga e he ki´i:

Te Kona nei he Vatorio po´uri o Haumaka mai Hiva.

He tere he oho te Kuhane o Haumaka

Ko tu´u mai´a e ko take´a te Tiare i raro ote henua

He ki´i:

“He manavai era nei o Haumaka mai Hiva”

He tere he oho te Kuhane o Haumaka

He Nape hei ingoa

E ko tu´u´a ki runga nui ote Henua

Ehe takea te maunga more- more

E ko take´a te kona peu

E mea- mea tahi ro´a

“Ko te rapo mea- mea”

E he ki´i:

“Ite kona nei ana noho te ariki era ko hotu a matu´a”

E he haere he ohe te Kuhane o Haumaka

Ehe take´a te one tea- tea ire kona

Ehe ki´i:

“Ite kona nei ana noho te ariki era ko hotu a matu´a”

He haere he oho te Kuhane o Haumaka

Ko nape ko oho ite ingoa hei Kuhane era o Haumaka

Kite te tahi kona era

Ko tu´u´a ki runga ote Maunga

Ite kona era o vaenga ote henua

E he ki´i:

Ia´a ate pito o te Henua

I runga ote kona runga nei ote maunga

E ko rao´a hei va´e kite kona hopea era ote runga nui ote maunga

E he ki´i:

Kote maunga nei a Terevaka

E he takea, E he ´ui he oho hai mata

E he ki´i:

Ko te maunga era ko Terevaka

Tae o te tere o te vaka i rote vaikava i nape ´ai ko

Maunga Terevaka

(Te ha´a aura´a te vaka tere i rote vaikava)

Te tangata mo eke e mo ´ui hai mata

Te me´e takea era

Te ha´a aura´a ko

Maunga Terevaka

He mata o mato´u

Ko mato´u te vaka tere,

He mahingo.

He hoki mai te Kuhane o Haumaka i rote varua

Ata ka tu´u re ki hiva i ara mai era mai roto o to´ona varua

He rangi ki tu´u un´u era e hitu

He va´ai e tahi vananga

A ira, a Raparenga, a Makoi

A Ku´u ku´u a Huatava

A Ringi- Ringi e E u´ure a Huatava

A Nonoma a Huatava

E he oho mai

E he piri ananake e he ki´i

“Ka oho korua ka Kimi ite henua

Ite kona era mo tano ana noho te ariki”

Ai tu´u kona era ´ai

Ai te taha- taha o te rangi e take mai era

E viri ro´ana ete kapu´a

I roto ote kapu´a.

El sueño de Haumaka de Hiva

Voy a contar el sueño de Haumaka de Hiva

Duerme Haumaka y sueña

que viaja su espíritu desde Hiva

Vino, se asomó, llegó,

miró desde lejos el borde de las nubes

Miró las neblinas que cubrían y bajaban

Por las puntas de aquí en el medio

Y dijo:

“ahí está el lugar donde el rey puede vivir

Y que se ve por entre medio de las neblinas,

neblinas que la envuelven.”

Vino el espíritu de Haumaka

Y vio

Vio la tierra, vio los islotes

Y dijo:

“Ahí están los islotes,

El islote grande, el islote chico

El islote escarpado.”

Son aquellas personas antiguas

del tiempo de Taanga y Haumaka en Hiva

Viene Haumaka en el sueño

Subió por Pu Mahore

Y dijo

“Es el Pu Mahore de Haumaka en Hiva”

Y fue subiendo su espíritu

Hasta llegar hacia arriba

Y sintió la frescura

del aire que sale del volcán

y se asomó diciendo

“Este es el gran recipiente oscuro de Haumaka en Hiva”

Siguió el espíritu de Haumaka

Llegó y vio un jardín subterráneo

Y dijo

“Este es el Manavai de Haumaka en Hiva”

Siguió recorriendo el espíritu de Haumaka

Poniendo nombres

Y llegó a la cima de la tierra

Y se encontró con el Cerro Erosionado

Y vio un lugar desgastado

Todo de color rojo

Ko Te Rapo Mea Mea

Y dijo

“Aquí está el lugar donde el rey Hotu Matúa puede vivir”

Y siguió el espíritu de Haumaka

Vio la arena blanca en este lugar

Y dijo

“Este es el lugar donde el rey Hotu Matúa puede vivir”

Siguió caminando el espíritu de Haumaka

Siguió poniendo nombres el espíritu de Haumaka

A los otros lugares

Llegó hasta un cerro

en la parte del centro de la isla

Y dijo

“Este es el ombligo del mundo”

En la cima más alta del cerro

Y dio un paso en la cima más alta del cerro

Y dijo

“Este es el cerro Terevaka”

Y vio, siguió recorriendo con la mirada

Y dijo

“Es el Maunga Terevaka”

No es por el navegar de la embarcación que se llama

Maunga Terevaka

(que quiere decir bote navegando)

Si el hombre sube y observa con la mirada

Eso que ve

Es lo que significa

Maunga Terevaka

Son nuestros ojos,

Nosotros somos la embarcación,

la persona.

Regresa el espíritu de Haumaka en el sueño

Hasta llegar a Hiva y al despertar de su sueño

El hace un llamado a los siete exploradores

Les da un mensaje

A Ira, a Raparenga, a Mako’i

A Ku’u Ku’u de Huatava

A Ringi Ringi y U’ure de Huatava

A Nonoma de Huatava

Y vinieron

Se reunieron con él y les dijo

“Vayan en busca de la tierra

Donde el rey pueda residir”

Ahí está aquel lugar

del horizonte que se ve

Y está envuelto por las neblinas

Entre las nubes.

Antigua leyenda Rapa Nui, relatada en 2008 por el koro kakapa Juan Haoa, Proyecto de preservación de la oralidad cultural patrocinado por Conaf Rapa Nui, Conadi y Comunidad Haoa Pakomio. El koro kakapa Juan Haoa Hereveri falleció a los 88 años y perteneció al Consejo de Ancianos de Rapa Nui.